کتاب ابتدانامه Ebteda-Name

"ابتدانامه" یک مثنوی بالغ بر ده هزار بیت است که "محمد بن محمد سلطان ولد"، فرزند ارشد "مولانا جلال الدین محمد بلخی" آن را بر وزن "حدیقه" از "سنایی غزنوی" سروده است. این مثنوی، نخستین اثر از مثنوی های سه گانه ی "سلطان ولد" به حساب می آید که با در برداشتن بیش از ده هزار بیت، به شکل گیری طریقت مولویان و احوالات برخی از افرادی که در این راه قدم برمی داشتند، می پردازد. در یک معرفی که شخص "سلطان ولد" در دیباچه ی "انتهانامه"، آخرین مثنوی خود، داشته است، اشاره می کند که "ابتدانامه" در احوال پدرش "مولانا جلال الدین محمد بلخی"، "شمس تبریزی"، "صلاح الدین زرکوب" و "حسام الدین چلبی" به نگارش درآمده است. به عبارتی "سلطان ولد" در این مثنوی، به مسائلی پرداخته که تا امروز هم در زمره ی جذاب ترین و قابل توجه ترین جنبه های زندگی "مولانا" و اصحابش بوده و "ابتدانامه"، بهترین و نیکوترین روایات را از سرگذشت آنان در برگرفته است. این نسخه از "ابتدانامه" که تصحیح آن به وسیله ی "علیرضا حیدری" و "محمدعلی موحد" صورت گرفته، یک مثنوی تاریخی ارزشمند است که می تواند جهت بازنمایی و بازیابی ماجرای "مولانا" و "شمس تبریز" نیز به کار گرفته شود. از نظرگاه تاریخی، "ابتدانامه" دست اول ترین و قدیمی ترین گزارشات را از داستان "شمس" و "مولانا" در اختیار خواننده می گذارد و از منظر تعلیمی و آموزشی، این مثنوی را باید در ادامه ی آثار "مولوی" دانست اما با محتوایی که برداشت نزدیک ترین اصحاب "مولانا" را از تعالیم وی بازتاب می دهد. به این ترتیب مطالعه ی "ابتدانامه" از "سلطان ولد" دگرگونی های بعد از "مولوی" را در طریقتی که به نام او ایجاد شده بود، نشان می دهد.