کتاب قاموس خزران Dictionary of the Khazars

اولین دولت یهودی شناخته‌شده که قریب به سه قرن در حدفاصل دریای سیاه تا دریای خزر حکمران بود، به شکلی عجیب در اوهام و اشباح فرورفته‌است! کتاب «لغت نامه‌ی خزران» داستانی سرشار از عشق، شور، شیدایی، جنگ، عجایب و غرایب، شوخی و طنّازی‌ست که خود نویسنده و مای خواننده را درگیرودار رمان‌بودن یا فرهنگ لغات بودن نگاه می‌دارد! به‌واقع هم که نمی‌توان کتاب را در رمان یا لغت‌نامه نگه داشت و یکی را به نفع دیگری فروکاست. لغت‌نامه‌ی خزران، اسارت و بندگی عشاق در عشق بی سرانجام و بی وصال است، آن‌ها که از عشق در لابه‌لای کلمه‌ها و واژه‌های فرهنگ لغتی نوشته شده در 1691 و گم شده در 1692 به سطوح آمده، منهدم شده ولی نمرده‌اند! «میلوراد پاویچ» صرب که به یقین یکی از بازماندگان سرزمینی تاریخی – افسانه‌ای‌ست، کتاب لغت‌نامه‌ی خزران با زیرعنوان رمان - قاموس صد هزار واژه‌ای (نسخه‌ی آقایان) را نوشته، شاید که این کتاب‌ یگانه رازهایی از میان هزاران راز سربه‌مهر کشوری را رازگشایی کند که در خون‌ریزی و رهایی‌بخشی توامان بلندآوازه بوده‌است! کتابی که از جنگ‌ها، شاه‌ها، اسب‌ها، شمشیرها و عشق‌ها می‌گوید، از مردمان ازیادرفته، زبان‌های از زبان افتاده و سرزمین‌های میان دو دریا که در مه‌آلودگی تاریخ فراموشی، دیگر به یاد آورده نمی‌شوند!