کتاب تنوع تجربه دینی The varieties of religious experience

ویلیام جیمز در این کتاب با روشی تجربی و با رجوع به منابع و مستندات فراوان، نحوه مواجهه انسان را با امر دینی یا امر قدسی کنکاش می کند و ضمن ارائه تعریفی خاص از دین به نمودها و جلوه های حیات دینی در صاحبان تجربه دینی و مومنان در ادیان مختلف می پردازد. او از بحث دین و عصب شناسی شروع می کند و پس از تعریف کلی دین به بررسی دو رویکرد نسبت به دین می پردازد: دین سالم اندیشان یا سلیم العقل ها و دین بیماراندیشان یا صاحبان جان ناخوش. در فصل مربوط به انقلاب درونی یا همان ایمان آوری به شرح مبسوط کیفیت منقلب شدن فرد از بی ایمانی به ایمان و شور دینی می پردازد و در فصلی دیگر پس از شرح مقام قدیسی یا پارسایی، ارزش این کیفیت را در زندگی تبیین می کند و پس از آن درباره ویژگی های مختلف حیات دینی به صورت خاص به عرفان و فلسفه نظر می اندازد و در پایان کتاب نتیجه گیری کلی خود را از آثار و نتایج و ارزش و ضرورت زندگی دینی بیان می دارد. کثرت منابع و مستندات پژوهشی و عمق تفکرات و کاوش های وی براستی حیرت انگیز است.کتاب تنوع تجربه دینی از مهمترین متون کلاسیک و یکی از منابع اصلی در حوزه روان شناسی و فلسفه ی دین است.