تصوف اسلامی تحت تأثیر زمینه های نظری، عملی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شکل گرفت. مکتب زهد با گریز از دنیا و مولفه های خوف، فقر و توکل آغاز شد و با تغییر شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به مکتب کشف و شهود منجر شد. معرفت، کشف و شهود و فنا و بقا، مهم رین مولفه های این مکتب به شمار می روند. مکتب وحدت وجود یکی دیگر از نقاط عطف در عرفان اسلامی است. در پژوهش حاضر ابتدا به عوامل پیدایش تصوف اسلامی اعم از نظری، اجتماعی و سیاسی نگاهی اجمالی شده و پس از آن مولفه های تشکیل دهنده نخستین مکتب تصوف شرح داده شده است. سپس عوامل موثر در تحول مکتب زهد به مکتب کشف و شهود بررسی شده است.