کتاب جستارهایی درباره زبان مردم آذربایگان The language of the Azerbaijani people

یحیی ذکاء پژوهشگر، نویسنده، استاد دانشگاه، و از کارشناسان برجسته آثار هنری، در سال ۱۳۰۲ در تبریز به دنیا آمد. جدش، حاج میرزا علی اعیان، از تجار معروف تبریز بود. پدرش میرزاعلی نقی ذکاء کارمند راه‌آهن بود و سپس به بانک ملی انتقال یافت. وی در سال ۱۳۱۶ از تبریز به تهران آمد و پس از دو سال به بانک قزوین منتقل شد، تا این‌که مجددا در سال ۱۳۲۱ به تهران آمد. ذکاء تحصیلات ابتدایی را در مدرسه رشدیه تبریز و ترغیب تهران گذراند و دوره اول متوسطه را در دبیرستان‌های تمدن تهران و پهلوی قزوین فرا گرفت. پس از انتقال مجدد پدرش به تهران، دوره دوم متوسطه را حدود سال‌های ۱۳۲۱–۱۳۲۲ در دبیرستان فیروز بهرام، در رشته ادبی، گذراند و از محضر استادان برجسته‌ای چون ذبیح‌الله صفا، پرویز ناتل خانلری، محمدحسین مشایخ فریدنی، و محمدجواد تربتی بهره گرفت. ایرج افشار، هوشنگ کاووسی، و احمد فتحی از همدوره‌های او در این مدرسه بودند. وی حدود سال‌های ۱۳۲۱–۱۳۲۲ دوره ایران‌شناسی را نیز که به همت مرحوم ابراهیم پورداوود و محمد معین در تالار این مدرسه برگزار می‌شد گذراند. افزون بر آن، دوره تخصصی رشته کتابداری را که در طی سال‌های دهه ۱۳۲۰ در محل باشگاه دانشگاه تهران تشکیل گردیده بود گذرانید. در سال ۱۳۳۳، از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در رشته باستان‌شناسی با رتبه اول فارغ‌التحصیل شد و از نخستین فارغ‌التحصیلان این رشته بود.