تحقیقی درباره عوامل سازنده «تمدن» و «فرهنگ اسلامی» و پویایی و عقب ماندگی آن است. اثر حاضر به بنیادهای معنوی و زمینه های تاریخی اسلام و آشنایی نظری با علل و عوامل پیدایش و گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی و علل انحطاط مسلمین پرداخته است. نگارنده ابتدا عناصر تشکیل دهنده فرهنگ و تمدن اسلامی اشاره کرده و نهضت شکوفایی علم و هنر اسلامی اشاره کرده و نظام درسی، مراتب علمی، نهادهای سیاسی، اجتماعی، علمی و انگیزه های اعتقادی، فرهنگی و اجتماعی تمدن اسلامی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. آنگاه به آسیب شناسی تمدن اسلامی و علل عقب ماندگی و توسعه نیافتگی جوامع اسلامی پرداخته و نقش استعمار و دنیاپرستی مسلمین را در این زمینه مورد کنکاش قرار داده است.