کتاب استعمار و علم Imperialism and Science

کتاب استعمار و علم؛ تأثیرات و تعاملات اجتماعی، نقش علم و تحولات آن را در مستعمرات و کشورهای استعمارگر طی دویست سال گذشته می کاود و دامنۀ بررسی خود را در هشت فصل به انگلیس، فرانسه، روسیه، عثمانی، پرتغال، چین، حوزۀ بالکان و آمریکا می گسترد. هر چند این بررسی توزیع جغرافیایی گسترده ای دارد، اما در بین آن ها می توان وقایع، اهداف و الگوهای مشابهی از رابطۀ استعمار و علم یافت. این کتاب مملو است از شواهد تاریخی که روابط مستقیم و غیرمستقیم استعمار و علم را نشان می دهد. برخی وقایع علمی مشخص، اگر تحت تأثیر استعمار نبودند، می توانستند طور دیگری رخ دهند یا اصلا رخ ندهند. از دیگر سو، علم یک عامل مهم در رخداد یا چگونگی رخداد وقایع خاص اجتماعی و سیاسی در تاریخ مستعمرات و استعمارگران است. کتاب نشان می دهد فهم تحولات علم و روابط استعماری در حالت کلی به هم وابستگی دارند. بی شک پیوست های اضافه شده به کتاب، جذاب ترین قسمت برای ایرانیان است. این قسمت به انقلاب آموزشی و توسعۀ مدل آمریکایی آموزش عالی در زمان پهلوی دوم می پردازد و تأسیس دانشگاه صنعتی آریامهر (شریف) و پردیس اصفهان آن (صنعتی اصفهان) را به عنوان یک گام مهم و تعیین کننده در این فرایند تبیین می کند. توسعه، علم، فناوری و نظام آموزشی در یک شبکۀ پیچیده و بعضا پیش بینی ناپذیر برای طرفین، نقش مهمی در اجرای برنامۀ سیاسی سلطه جویانۀ ایالات متحده در جنگ سرد در ایران و بسیاری از نقاط دیگر جهان داشته است. از آنجا که تغییرات در علم و نهادهای علمی بر روند آینده تأثیر می گذارند، آگاهی از این بخش نسبتا مغفول تاریخ برای تصمیمات خرد و کلان امروز در این حوزه لازم می نماید.