کتاب هندسه ایرانی Applied Geometry

ابوالوفا محمد بن محمد بن یحیی بن اسماعیل بن عباس بوزجانی (زادهٔ ۳۲۸ قمری، بوژگان – درگذشتهٔ ۳۸۸ قمری، بغداد) ریاضیدان و منجم ایرانی قرن دهم میلادی در دوران طلایی اسلام و عضو دارالحکمه بوده‌است. ابوالوفاء بوزجانی، مشهور به حاسب، یکی از بزرگان و مشاهیر در علم هندسه است. ابوالوفاء، در علم هندسه استخراجات غریبه ای دارد که پیش از او کسی به آنها دست نیافته بوده است. اهمیت کار ابوالوفاء در تکمیل علم مثلثات است، و قاعده مقادیر اربعه که امروزه مبنای حل مثلثات کروی است از اوست. از کتاب بوزجانی چنین بر می‌آید که دستگاه موضعی عددنویسی ده‌دهی هندی با استفاده از ارقام در میان مردم و تجار سرزمین‌های خلافت شرقی تا مدت‌های طولانی مورد استفاده نبوده‌است. او با توجه به عادت و عرف خوانندگانی که کتاب برای آن‌ها نوشته شده، از استفاده از ارقام کاملا پرهیز کرده‌است و همهٔ اعداد و محاسبات را، که گاهی بسیار پیچیده‌است، تنها با واژگان بیان کرده‌است. یکی از کتاب‌های علمی بوزجانی کتاب فیما یحتاج الیه الصانع من الاعمال الهندسه است، که بعد از سال ۳۷۹ نوشته شده‌است. بسیاری از روش‌های ساختن اشکال دوبعدی و سه‌بعدی که بوزجانی عرضه کرده، اقتباس است از آنچه در آثار اقلیدس، ارشمیدس، هرون اسکندری، تئودوسیوس و پاپوس آمده بوده‌است، اما بعضی از مثال‌ها ابتکاری است. در این اثر بوزجانی، مسائلی نیز راجع به تقسیم یک شکل به اجزایی که شرایط معینی را واجد باشند، آمده‌است. یکی دیگر از آثار مکتوب او همین کتاب است که در اصل به زبان عربی است و اکنون ترجمه ای کاربردی از آن ارائه می شود و می تواند اساس تدریس هندسه در معماری ایرانی در دانشکده های معماری باشد. کتاب دوازده باب دارد: 1. اصول اولیه 2. کشیدن اشکال متساوی الاضلاع والزوایا، 3. کشیدن اشکال در دایره و بر دایره، 4. ترسیم دایره بر اشکال، 5. رسم دایره در اشکال، 6. رسم اشکال در اشکال و بر اشکال، 7. تقسیم مثلث ها، 8. تقسیم چهارضلعی ها، 9. تقسیم مربع ها به چند مربع و ... 10. جداکردن راه، 11. تقسیم دایره ها، و 12. تقسیم سطح کره و رسم اشکالی که بر کره می توان کشید.