کتاب کمدیا دل آرته The Commedia Dell'arte

کمدیا دلّ/ آرته از حدود میانه سده شانزدهم پا گرفت، و موفقیت آن در اروپا و به ویژه فرانسه و ایتالیا، کشور خاست گاه اش، تقریبأ تا نیمه دوم سده ی هجدهم پای دار ماند. این قالب اصیل هنر تماشا هنگامی دلّ/ آرته نام گرفت که بازی گران حرفه ای تصمیم گرفتند با تشکیل گروه های نمایشی ثابت به درباری ها و دیگر کسانی که از سر تفنن نمایش بازی می کردند نشان بدهند هنر نمایش یعنی چه. قالب هنری آنها در ابتدا کمدیا ایمپروویزا (کمدی بداهه) و یا کمدیا آ سجّتو (کمدی از نظر موضوع) نام گرفت، بعد کمدیا آ براچّا (کمدی در آستین) خوانده شد، چون کمدی بازهای آن بر مبنای یک شناریو یا کانوواچّو (به معنی «بوم نقاشی») شوخی های بداهه را به اصطلاح از آستین شان درمی آوردند؛ بعدها به آن «کمدی صورتک ها» هم گفتند، چون بیش تر شخصیت های آن با صورتک بر صحنه ظاهر می شدند و با این کار تیپ ثابت (ماسکرا) می آفریدند. اما سرانجام این گونه یا ژانر هنری به «کمدی ایتالیایی» (یا همان کمدی) معروف شد. چون تقریبا سراپا به دست کمدی بازهای ایتالیایی آفریده شده و تکامل یافته بود.