علم که در پیچ و خم های بی پایانی پیشروی می کند، در رهگذر هر پیچ، افق تازه ای از جهان می بیند و به گونه ای شهودی راهی را که باید طی کند از پیش نظاره گر می شود. چنانچه موتسارت از لحظه ای سخن میگوید که «درآن همه آن سمفونی که هنوز به رشته تحریر در نیامده شنیده می شود». این حالت خصیصه دوره های تاریخی معینی است، دوره هایی که در آثار علمی و هنری دوره مربوطه شان عنصری وجود دارد که آن آثار را جاودانه ساخته است. «با این همه او می چرخد» که هرگز بر زبان گالیله جاری نشد کلامی است که برای آن می توان هر معنای دلخواهی را قائل شد. «زمین می چرخد»، همه اجسام جهان از نقطه ای به نقطه دیگر حرکت می کنند و حرکتشان تابع قانون حرکت است که مراحل لحظه ای جسم متحرک را به یکدیگر ربط می دهد.