کتاب سندبادنامه منظوم Sandbad Nameh

مثنوی سندباد نامۀ منظوم که برای نخستین بار زیور طبع می‌یابد، نظیره‌ای است بر سندباد نامه‌ی منثور ظهیری سمرفندی، سروده‌ی عضد یزدی شاعر قرن هشتم و هم روزگار حافظ، در بحر متقارب که به گفته‌ی استاد دکتر محمد جعفر محجوب – مصحح اثر – بی آن که سید عضد سندباد نامه‌ی منثور را دیده باشد، کار سرایش آن را ظاهرا از مأخذی دیگر به سال ۷۷۶ هجری قمری آغاز و در همان سال به پایان برده است. کتاب مشتمل است بر ۴۱۵۹ بیت از اصل اثر که بخش افتاده‌ی آن را شاعر توانا محمد جلالی چیمه (م. سحر) با اعجازی شگفت‌آور و نادر، براساس سندباد نامه‌ی ظهیری سمرقندی بازسرایی کرده است. کتاب مزین به پیش گفتاری است از استاد محجوب که خود این روزگار مأخذ بی چون و چرایی است در شرح حال شاعری ناآشنا چون عضدی یزدی و مناسبات اجتماعی و جایگاه هنری او در روزگار شاه شجاع و در نقد اطلاعات محدودی که برخی تذکره‌ها – درست و نادرست – از عضد یزدی ارائه کرده‌اند. خود سندباد نامه، مثنوی پرکشش و نقد برانگیزی است از رشته آثاری که پیش از شاعر و پس از او با نام عمومی «مکر زنان» اشتهار یافته‌اند، اگرچه این آثار به چنین مهری ممهور نیستند. کتاب در احوال شاه‌زاده‌ای باستانی سروده شده است که هم چون سیاوش، بر دل‌باختگی زنی از بانوان حرم‌سرای پدرش تمکین نمی‌کند و زن به حیله‌های مختلف و به تأیید پادشاه تا هفت بار او را به پای چوبه‌ی دار می‌رساند، اما جوان پاک دامن هر بار به یاری وزیری از وزیران شاه از سیاست مرگ می‌رهد تا خود در مجالی مناسب فرصت دفاع می‌یابد. سراسر کتاب، هم چنین سرشار است از حکایت‌ها و احکام پندآموز مردمان باستان که بی‌تردید پایه در باورهای آرین‌های مادر و ادب سانسکریت دارند. این حکایت‌ها در عین حال تکمله‌ای هستند بر آموزه‌هایی که در آثاری چون کلیله و دمنه و هزار و یک‌شب بازتاب یافته‌اند. کتاب را تعلیقات استاد محجوب و جدول تصحیحات قیاسی ایشان که با مرارت پروسواسی حاصل آمده‌اند، و نیز نظام سجاوندی امروزی و اعراب گذاری ضرور واژه‌ها به کمال رسانده است.