کتاب دستور تاریخی زبان فارسی Historical grammar of Persian language

در تهیه خلاصه ای از این اثر بزرگ، معیار کار حذف برخی مطالب و موضوعاتی بوده است که نیاز به دانش دیگری از جمله مسائل زبان شناسی و زبان های باستانی دارد. همچنین در میان شواهد و مصادیق متعددی که از متون و منابع ادب فارسی نقل شده، به تعداد آن که به اصول مباحث و علم قضایا لطمه ای وارد نکرده است، بسنده شده است. ناگفته نماند که این تلخیص هرگز نمی تواند جای مباحث مفصل و فنی آن کتاب را بگیرد و پژوهشگران، محققین و دانشجویان دوره های عالی را بی نیاز نخواهد کرد، بلکه زمینه ای برای مراجعه بیشتر به این نویسنده محترم خواهد بود. پرویز ناتل خانلری (۲۹ اسفند ۱۲۹۲۱ شهریور ۱۳۶۹) از اهالی ناتل نور مازندران، ادیب، سیاست‌مدار، زبان‌شناس، نویسنده و شاعر معاصر ایرانی بود. خانلری از دوران دانشجویی، همکاری خود را با مطبوعات آغاز کرد و اشعار و نوشته‌هایش در مجلّهٔ مهر انتشار می‌یافت. در خاطرات خود، از جمعی از ادیبان نامدار آن زمان همچون محمدتقی بهار، غلامرضا رشید یاسمی و سعید نفیسی یاد می‌کند که در دفتر مجلّهٔ مهر گرد می‌آمدند و مشهور به ادبای سبعه (هفت‌گانه) بودند. در مقابل آنان، به چهار نفر جوانترین نوگرا و دانش‌آموخته اروپا یعنی صادق هدایت، مجتبی مینوی، بزرگ علوی و مسعود فرزاد اشاره می‌کند که در «کافهٔ رزنوار» در خیابان لاله‌زار نو جمع می‌شدند و به گروه ربعه (چهارگانه) مشهور شده بودند و خانلری در حدود سال ۱۳۱۵ با آنان نیز آشنایی یافت. «دستور زبان فارسی» خانلری اوّلین بار در سال ۱۳۴۳ به عنوان کتاب درسی دبیرستانی به چاپ رسید و سال‌ها در دبیرستان‌ها تدریس می‌شد، و بعدا مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در دانشگاه‌ها نیز تدریس شد. اثر مهمّ و ماندگار دیگر خانلری، «تاریخ زبان فارسی» است که تاکنون تنها کتاب مرجع در این زمینه به حساب می‌آید.