زندگی انسانی ترکیب شده است از یاد، اکنون و آرزو. یاد، مربوط به گذشته است و آرزو به آینده تعلق دارد. اگر این یادها و آرزوها را که متعلق به همگان است. روی هم بگذاریم میشود تاریخ. نوع بشر آنچه را که در طی زندگی تاریخی خود کرده یا اندیشیده و آن را به ثبت رسانده و یا آثاری برجای گذارده است. همان سرگذشت اوست که از آن پند میآموزد، عبرت میگیرد و به آن مینازد. این بار تاریخی گذشته، اگر از عناصر مثبت ترکیب شده باشد و درست از آن بهره گرفته شود، میتواند توشهی راه آینده گردد. حوادث گذشتهای که در طی سالیان دراز بر سر یک ملت آمده، به دو صورت آگاه و ناآگاه تاثیر میگذارد و مهم است. در هر حال، گذشتهی هر ملتی باید مورد نقد قرار بگیرد؛ نه مقدس شناخته شود و نه طرد و نسخ شود، تا بتوان از آن به درستی استفاده کرد. کتاب حاضر مجموعهای از مقالات و گفتوشنودهای دکتر اسلامی ندوشن در طول سالیان است. تقریبا تمام مقالات مندرج در کتاب در مجلهی "هستی" به چاپ رسیده است. عنوان برخی از این مقالات و گفتوشنودها عبارتاند از: "نفت و ایران"، "بم بزرگ، بم ناپیدا"، "جوانان، تاریخ و زبان"، "ملیت و قومیت"، "ایران و جهان، بازسازی تمدن ایرانی" و "ایران: دیروز، امروز، فردا".