این دفتر مجموعة چهارده مقاله یا گفتار است. همه مقالات به جز دو مقاله که یکی در تعریف نقد و دیگری درباره طبیعت و قانون است، گزارشهایی از وضع کنونی تفکر و علم و فرهنگ و نظام علمی- آموزشی و اخلاق و معاملات درکشور است. نویسنده در همه این مقالات به وضع توسعه و نسبتش با تجدد نظر داشته است. تجربة چهل ساله داوری اردکانی نویسنده کتاب این است که فهم تجدد برای ما امری بسیار دشوار است و شاید یکی از دشواریهایش این باشد که چون روح غالب بر جهان است نمیگذارد شناخته شود و اکنون که خرد تجدد در غرب و در سراسر روی زمین رو به ادبار دارد و آثار این ادبار را در همه شئون و در همه جا میتوان دید، عجب نیست که کار توسعه در جهان در حال توسعه دشوارتر شده باشد. جهان در حال توسعه هنوز یک جهان نیست و برای این که لایق نام جهان باشد باید از خردی هماهنگ کننده و صورت بخش بهرهمند شود. علم و دانشگاه و آموزش و پرورش و مدیریت و شیوه زندگی و مصرف و معاملات و رفت و آمد و نشست و برخاست و به طور کلی شیوه زندگی کنونی همه اموری متعلق به تجددند و در نظام تجدد با هم همراهی و همکاری متناسب دارند و...