کتاب صنع و ابداع Material

این کتاب شامل مقدمه، تمهید و دوازده فصل است. در مقدمۀ کتاب، آیت الله بهشتی در بارۀ دلایل شرح این نمط، وصیت نامۀ فلسفی بوعلی، گرایش عرفانی شیخ در اشارات، رمز پیدایش شروح متعدد بر اشارات، ولزوم مراعات وصیت نامۀ فلسفی شیخ سخن گفته اند. مولف در این مقدمه از زحمات فرزندشان دکتر سعید بهشتی که در ویرایش و انتشار نمط چهارم و نیز نمط پنجم زحمات زیادی را متقبل گردیده و نیز خانم دکتر روشنک نیکویی که در تهیه فهارس این کتاب تلاش زیادی کرده تشکر و قدردانی به عمل آورده اند. تمهید شامل این مطالب است: تفسیر صنع و ابداع، تقسیمات فعل، و مروری بر مطالب نمط پنجم است. عناوین فصول دوازده گانۀ کتاب از این قرار است: ابطال نظریۀ متکلمان، تحلیل معنای مشترک به اجزای بسیط، مناط تعلق فعل به فاعل، وجود وهمی با واقعی زمان، مسبوق بودن حادث به ماده، اثبات حدوث ذاتی برای ممکنات، تفسیر ابداع و فرق آن با تکوین و احداث و اختراع، محال بودن ترجح بدون مرجح، عدم جواز صدور کثیر از واحد، و سرانجام بررسی اقوال در مورد وحدت و کثرت واجب الوجود و حدوث وقدم عالم.