کتاب اهل حق کردستان The truth-worshippers of Kurdistan

کتاب اهل‌حق کردستان اثر اصلی و ماحصل دانسته‌های ایوانف در زمینۀ اهل‌حق است. اهل حق یا اهل حقیقت- اصطلاحی که اسماعیلیان نزاری ایران نیز برای خودشان به کار می برند، یعنی «پیروان حقیقت دین الهی مطلق»- فرقة مهمی در مذهب شیعه محسوب می شوند. آنها در بین عموم به عنوان «علی اللهی ها» شناخته می شوند، یعنی کسانی که «علی ابن ابی طالب را خدا می دانند، نه تنها متکلمان سنی . بلکه متکلمان اثناعشری نیز آنها را به منزله «محلات»، یعنی « اغراق کننده» در نظر میگیرند (در تقدسی که برای علی قائل می شوند) و آنها را مرتد قلمداد می کنند. به این دلیل این فرقه اعتقادات خود را پنهان نگه می دارد و در ارتباط با جهان بیرونی از ظاهر آزمایش شده ادعای درویش با صوفی بودن استفاده میکند. هدهد این پنهان کاری ارتباط آنها با فرقه، ارزیابی آماری را غیر ممکن می سازد و حتی تعداد تقریبی کل جمعیت آنها نامشخص باقی می ماند. آنها جمعیت ثابتی در جایی ندارند و معمولا در مکانها و کانون های مجزایی که در بسیاری از مناطق ایران و نیز عراق، ترکیه و روسیه (قفقاز) پراکنده است دیده می شوند، اما سکونتگاه اصلی آنها کردستان ایران و آذربایجان ایران است. و آنها در ایران در قالب گروه جلالی (که هم چنین حیدری با خاکسار نیز نامیده میشوند) ارتباط نزدیکی با آیین درویشی عامیانه دارند که اعضای آن ها در مراتب بالاترشان وارد فرقه میشوند.