کتاب تعدد فرهنگی Le multiculturalisme

بهترین چیزی که می‌شود به طور عقلانی در جامعه‌ای کثرت ‌گرا که در آن تلقی‌های مختلفی از ماهیت زندگی خوب با یکدیگر همزیستی دارند امید داشت، این نیست که ببینیم نگرش بنیادینمان به طور تمام ‌عیار و کامل استیلا یافته است، بلکه دیدن توسعۀ جامعه‌ای است که در آن هیچ نگرشی تا آن حد استیلا نمی‌یابد که مانع رشد دیگران شود؛ وضعیتی که فرد بتواند با برخورداری از احترام به آزادی‌های فردی‌اش، بدون ستم ‌هراسی، تا حد امکان رشد کند. گویی آن‌جاست که اصلی در ارتباط با بی‌طرفی دولتی احیا می‌شود؛ اصلی که با این حال تلاش شده است غیرممکن نشان داده شود. واقعیت این است که این مسئله برای ما خیلی واضح است: اصل بی ‌طرفی خود یک اصل خنثا نیست. این اصل به یک تلقی از لیبرالیسم سیاسی مربوط است که به طور نسبی در حوزۀ اخلاقی انتظاراتی دارد؛ حوزه‌ای که فقط باید همان‌طور که هست قبولش کرد، زیرا فقط این تلقی است که شرایط ضروری را برای داشتن ذهنیتی از تسامح و گسترۀ آن فراهم می‌آورد. این اصل بی ‌طرفی است که به عنوان اصل بنیادین لیبرالیسم، ما را در موضع مساعدت نسبت به تفاوت ‌ها و وارد کردنشان در حوزه‌ای که لاجرم آن‌ها را به نوبۀ خود لیبرالی می‌کند، قرار می‌دهد. با این حال، برای این‌که این امر بتواند عمل کند، یعنی برای این‌که هویت‌ها حساسیتشان را از دست ندهند، دولت باید به عنوان یک شرط، خود همچون یک عامل هویتی متعصب رفتار نکند. این همان مشکلی است که تمامی دولت‌های دموکراتیک هنوز موفق به پشت سر گذاشتن آن نشده‌اند.