این کتاب شامل مجموعه مقالاتی در باب شاهنامه و فردوسی است که برخی از این مقالهها در دهههای گذشته نوشته و منتشر شدهاند. نویسنده در مقدمهی اثر میگوید: «در آغاز این هزارهی دوم شاهنامه، که اینک ما در آنیم و از رویارویی با هنجارهای نوآیین و واژونهکاری مانند «جهانیشدن» و «فناوری اطلاعات» گزیری نداریم، سزاوار چنان است که فردوسی و شاهنامه را از نو بشناسیم و این شناخت را به جبران گذشتهها به نسل نو نیز انتقال دهیم. نسل نو باید بداند که چه گوهری در کنار دارد و با کدام دل آگاه از پس قرون راز میگوید. باید مطمئن شود که دیگر شاهنامه نه تاریخ افسانهای قوم ایرانی و نه صرفا یک حماسهی داستانی، که شاهکار اندیشه و هنر نیاکان خود اوست، که امروز هم بازگشت بدان میتواند گوهر ایرانی را در برابر سیلابهای بنیانکن و فرهنگسوز و تحولات نادلبخواه از خطرات مخاطرات محافظت کند.» این اثر، دارای پنج بخش با عنوانهای «پاز و فردوسی»، «هنر و بیگانگی»، «خرد و باور»، «زبان و بیان» و «مکان و زمان» است که هر بخش مقالاتی را دربردارد. کتاب از پاژ تا دروازه رزان؛ جستارهایی در زندگی و اندیشهی فردوسی، به کوشش محمدجعفر یاحقی تدوین شده است.