کتاب خاطرات حاج سیاح Khaterate Haj Sayah

میرزا محمدعلی محلاتی معروف به حاجی سیاح از سفرنامه نویسان دوره قاجاریه است. از او دو اثر به نام‌های " سفرنامه حاج سیاح " و " خاطرات حاج سیاح " در حوزه سفرنامه نویسی، به جای مانده است. حاج سیاح وقایع دوران سفر خود را به اقصی نقاط اروپا و آمریکای شمالی و همچنین کشورهای شرق از جمله هندوستان را شرح داده است. سفرنامه حاج سیّاح به فرنگ (چاپ علی دهباشی، تهران 1363 شمسی) شرح سفرهای او دراروپاست. خاطرات حاج سیّاح یا دوره خوف و وحشت مربوط به عصر مشروطیت ایران است. این خاطرات، از بازگشت حاج سیّاح به ایران در 1294 ق آغاز می‌شود و بارویدادهای 1327 ق و ماجرای فتح تهران پایان می‌یابد و جمعا حوادث 34 سال قمری را در برمی‌گیرد. کتاب، آمیزه‌ای است از سفرنامه، خاطرات، گزارش اوضاع سیاسی - اجتماعی و توصیفهای تاریخی که از دو بخش اصلی و تا اندازه‌ای متفاوت تشکیل می‌شود: بخش اول تا 1311 ق و ماجرای پناهنده شدن به سفارت که بیشتر سفرنامه و خاطره‌نویسی است؛ و بخش‌دوم تا 1327 ق که بیشتر تاریخنگاری است ممالک بازدید شده عبارت بودند از: روسیه(تفلیس), عثمانی(استانبول), فرانسه, انگلستان, ایتالیا, سوئد, نروژ, آلمان, سوئیس, اطریش, دانمارک, پرتغال, یونان, اسپانیا, رومانی, بلغارستان, ایالات متحده (نیویورک), ژاپن, چین, برمه, سنگاپور, هندوستان, افغانستان, ترکستان, عربستان (مکه), مصر.