اندیشه تاریخ‌نگاری عصر صفوی Historiographic thought of the Safavid era

اندیشه‌ی تاریخ‌نگاری عصر صفوی مرحله‌ای مهم از حیات فرهنگی مردم ایران را منعکس می‌سازد. در مدتی حدود دویست و سی سال از عمر این سلسله نزدیک به چهل اثر با هدف نگارش تاریخ پدید آمد، که بیانگر تفکر مورخان درباره‌ی چیستی تاریخ، روند آن و فلسفه‌ی تاریخ است. نگارنده در پژوهش حاضر می‌کوشد تا گفتمان‌های غالب و مسلط تاریخ‌نگاری عصر صفوی را بررسی کند و به طور نسبی مقایسه‌ای میان اندیشه‌ی تاریخ‌نگاری ایران عصر صفوی با کشورهای همسایه‌ی خود انجام دهد. مطالب کتاب در سه فصل گنجانده شده است. فصل اول به بررسی روش تحقیق، منابع و مبانی نظری تحقیق اختصاص دارد. در این فصل منابع تاریخ‌نگاری عصر صفوی و قبل از آن بررسی می‌شود و در بحث نظری، دیدگاه هرمنوتیکی و هم‌چنین عوامل و عناصر تاریخ‌نگاری و شرایط موثر در آن مطرح می‌گردد، فصل دوم نگاهی به تاریخ‌نگاری ایران بعد از اسلام تا ظهور صفویان است. در فصل سوم، که فصل اصلی کتاب است، زمینه‌های عمومی تاریخ‌نگاری عصر صفوی هم‌چون ویژگی‌های سیاسی، فکری، اجتماعی اقتصادی و تاثیر و انعکاس آن‌ها در تاریخ‌نگاری این دوره بررسی می‌شود. هم‌چنین به دیدگاه مورخان این عصر و سبک و قالب کار آن‌ها اشاره می‌شود. از انواع تاریخ‌نگاری عصر صفوی می‌توان به تاریخ‌نگاری عمومی، تاریخ‌نگاری سلسله‌ای یا دودمانی و تاریخ‌نگاری سلطانی اشاره کرد. تاثیر عرفان و تصوف، اندیشه‌ی تقدیرگرایی و مشیت الهی، اندیشه‌ی دینی، سیاسی، معرفت، حکمت و فلسفه‌ی تاریخ در تاریخ‌نگاری عصر صفوی از دیگر مطالب کتاب محسوب می‌شود.